رصد آسمان با دوچشمی‌ها | سوژه‌های تابستانی (۱)

فصل گرما کم کم فرامی‌رسد و ما شاهد آسمان تابستانی نیمکره شمالی خواهیم بود. آسمانی که به مدت چندماه غنی از ستارگان و اجرام غیرستاره‌ای خواهد بود که رصد آن‌ها برای دوستداران آسمان شب، بسیار لذت‌بخش خواهد بود. سوژه‌های رصدی برای دوچشمی‌ها نیز در این چند ماه فراوانند. در این قسمت از مجموعه رصد آسمان با دوچشمی‌ها، بررسی سوژه‌های تابستانی را آغاز می‌کنیم. در ابتدا، به سراغ دو صورت فلکی اژدها و هرکول خواهیم رفت. 

تفکیک دوتایی نو-اژدها (صورت فلکی اژدها)

در گوشه سر اژدها، ستاره دوتایی نو-اژدها قرار دارد. نو-اژدها، کم‌نورترین ستاره در میان چهار ستاره‌ای است گه سر اژدها را تشکیل می‌دهند. نو-اژدها، یکی از زیباترین زوج‌ها برای رصد توسط دوربین دوچشمی است: خورشیدهای دوقلوی سپید که تنها اندکی از سیاهی آسمان میان آن‌دو قرار دارد. دقت تفکیک و جداسازی این دو ستاره از یکدیگر، به قدرت تفکیک دوچشمی شما و همچنین توانتان در ثابت نگه داشتن دوربین بستگی دارد.

قدرت تفکیک تلسکوپ‌ها توسط حد داوس Dawes limit مشخص می‌شود. به عنوان مثال، حد داوس می‌گوید که اگر عدسی شیئی شما قطری برابر 50 میلی‌متر داشته باشد؛ شما می‌توانید دوتایی‌هایی را که جدایی آن‌ها 3/2 ثانیه است را از هم تفکیک کنید. جدایی زاویه‌ای دوتایی نو-اژدها برابر 62 ثانیه قوسی است؛ و بدین ترتیب هدف آسانی به نظر می‌رسد! اما حد داوس تنها برای بزرگ‌نمایی‌های بالا (مانند تلسکوپ‌ها) صادق است و در مورد دوچشمی‌ها کاربرد ندارد. کافی است از پشت دوچشمی خود به نو-اژدها نگاه کنید تا متوجه صادق نبودن حد داوس برای ابزار خود بشوید.

یک راهنمای بهتر برای فهمیدن قدرت تفکیک دوچشمی نیز وجود دارد: تقسیم عدد 300 بر بزرگ‌نمایی دوچشمی. به طور مثال، اگر بزرگ‌نمایی ابزار شما 7x است، می‌توانید دوتایی‌هایی با جدایی حداقل 43 ثانیه را از هم تفکیک کنید. پس این بزرگ‌نمایی برای رصد و تفکیک ن.-اژدها مناسب است. با یک دوچشمی با بزرگ‌نمایی 10x ، رصد نو-اژدها حتی آسان‌تر نیز خواهد شد. چرا که حداقل جدایی قابل تشخیص برای این دوچشمی، برابر با 30 ثانیه قوسی خواهد بود.

خوشه بزرگ هرکول (صورت فلکی هرکول)

خوشه هرکول (M13) در میان خوشه‌های کروی نیمکره شمالی، یکی از بهترین خوشه‌ها برای رصدگران (بخصوص کسانی که از دوچشمی استفاده می‌کنند) است. مسلماً خوشه‌های بهتر و زیباتری نیز وجود دارند. اما اکثر آن‌ها تنها از عرض‌های جغرافیایی شمال میانی قابل مشاهده هستند. بدین ترتیب، تنها موقعیت رصدی اندکی از این خوشه‌ها، مانند خوشه هرکول ایده‌آل است. در اوایل تابستان، این گوی با میلیون‌ها ستاره‌ی خود، تقریباً از سرسو می‌گذرد. این موقعیت برای دوربین‌های دوچشمی، یک هدیه آسمانی محسوب می‌شود. از سوی دیگر، احتمال مسدود شدن خوشه توسط ساختمان‌ها و درخت‌ها، کاهش می‌یابد. اما برای رصد آن احتمالاً مجبور خواهید شد روی زمین یا یک صندلی دراز بکشید تا از تجربه ناخوشایند گردن‌درد در امان بمانید!

یافتن خوشه M13 آسان است. خط فرضی از اتا-هرکول تا زتا-هرکول، ستارگان غربی ذوزنقه هرکول را در نظر بگیرید و با دوچشمی خود، یک سوم این مسیر را  (با آغاز از اتا-هرکول) طی کنید و هدف بگیرید. در آسمان‌های بسیار تاریک، خوشه هرکول به صورت لکه محو و کم‌نوری با  چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. اما حتی کسانی که در حومه شهر زندگی می‌کنند ممکن است برای یافتن M13 با دوچشمی، اندکی دچار مشکل شوند. ترفند دیدن این خوشه با استفاده از دوربین، در تشخیص خوشه نهفته است. این خوشه، مه‌آلود و مانند یک ستاره باقدر ظاهری 6 دیدهمی‌شودکه نمی‌توان آن را فوکوس و واضح نمود. مه‌آلودی خوشه، با بالا رفتن بزرگ‌نمایی، افزایش می‌یابد. حتی هنگام استفاده از بزرگ‌نمایی 7x، این خوشه به سختی شبیه به جرمی غیرستاره‌ای به نظر می‌رسد. با دوچشمی‌هایی که بزرگ‌نمایی 15x به بالا دارند، نشانه‌هایی از ساختار خوشه و تصویری شبیه به آن‌چه از پشت تلسکوپ دیده می‌شود، پدیدار خواهد آمد.

اطلاعات بیشتر درباره این خوشه را می‌توانید در این قسمت از راهنمایی برای مسیه علم بازار نیز مطالعه کنید.

نمایی شبیه به آن‌چه از خوشه هرکول با دوچشمی خواهید دید.

خوشه کروی هرکول

منبع:

Gary Seronik, Binocular Highlights, Sky and Telescope Stargazing series

منبع تصویر1 ، منبع تصویر 2 ، منبع تصویر 3 ، منبع تصویر 4