آشنایی با صورت‌های فلکی ۷ | میزان (ترازو)

صورت فلکی میزان در آسمان جنوبی قرارگرفته است و یکی از صُوَر فَلکی دایره‌البروجی است. این صورت فلکی اولین بار توسط بطلمیوس فهرست شد.

میزان به معنی وسیله‌ای است که با آن وزن را اندازه می‌گیرند. نام لاتین آن «Libra» نیز به میزانی که الهه عدالت در فرهنگ یونانی آن را نگه‌داشته است اشاره دارد. میزان تنها صورت فلکی در بین دایره‌البروجی‌ها است که نشان‌دهنده یکشی است، نه یک حیوان یا شخصیت اساطیری.

موقعیت و نقشه

میزان از نظر بزرگی ۲۹ مین صورت فلکی در آسمان است. مساحت تحت پوشش آن معادل ۵۳۸ درجه مربع است. این صورت‌فلکی در ربع سوم آسمان جنوبی (SQ3) قرارگرفته است.

صورت فلکی میزان را می‌توان در بین عرض‌های جغرافیایی +۶۵ تا -۹۰ درجه در آسمان مشاهده کرد. صور فلکی قنطورس، مارافسای، عقرب، مار، مار باریک، گرگ و سُنبُله همسایگانِ صورت فلکی میزان هستند.

میزان شامل سه ستاره است که امروز می‌دانیم دارای سیاره هستند. همچنین در این صورت‌فلکی هیچ جرمی از فهرست مسیه قرار ندارد. درخشان‌ترین ستاره در این صورت فلکی «بتای میزان» یا «الزُبَانَی الشَمَالِی» با قدر ۲٫۶۱ است.

کانون یک بارش شهابی نیز در این صورت فلکی قرارگرفته است.

 

افسانه

گفته‌شده، نخستین بار رومیان باستان این گروه ستارگان را به عنوان یک صورت فلکی مستقل و جدا از صورت فلکی عقرب مشخص کردند. این ادعا چندان صحیح نیست. سابقه تاریخی این صورت فلکی به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. مردم با این صورت فلکی، حتی در دوران بابلیان نیز آشنا بوده‌اند که زمانی را نشان می‌دهد که در آن، در نوعی قضاوت پس از مرگ، روح مردگان وزن می‌شده.

میزان در مصر باستان نیز اهمیت و معنای مشابهی داشت. می‌گویند «آنوبیس» یکی از خدایان مصر باستان که صورتی چون صورت سگ داشته است، از ترازوی آسمانی برای وزن کردن روح مردگان استفاده می‌کرده است. تنها زمانی که وزن روح سبک‌تر از یک پر پرنده بود، مرده اجازه می‌یافت به قلمرو خدایان راه یابد و در آنجا پذیرفته شود.

بعدها صورت فلکی میزان به طور شگفت‌آوری از آسمان صورت‌های فلکی محو شد و جزو صورت فلکی عقرب که چسبیده به آن بود به شمار آمد تا این که دوباره رومیان آن را به صورت ترازوی الهه عدالت «آسترآ» معرفی کردند.

در آغاز فصل پاییز خورشید به علامت نجومی میزان وارد می‌شود که البته، امروزه دیگر با صورت فلکی هم نامش بر یکدیگر تطابق ندارند. در این زمان برابری شب و روز را شاهدیم و به این ترتیب صورت فلکی میزان یا ترازو تا به امروز هم نشانه تساوی و توازن به شمار می‌آید.

ستاره‌های اصلی در میزان

در محدوده‌ی ۵۳۸ درجه مربعی که این صورت فلکی آسمان را پوشش می‌دهد، ستاره‌های زیادی وجود دارند. در ادامه به معرفی مهمترین و درخشان ترین ستاره‌های موجود در این محدوده از آسمان که تا به امروز شناخته‌ایم می‌پردازیم.

بتا-میزان (Beta Librae)

درخشان‌ترین ستاره در صورت فلکی میزان؛ ستاره بتای-میزان (β Librae) یا «الزُبَانَی الشَمَالِی» (Zubeneschamali) است. قدر ظاهری آن ۲٫۶۱ و فاصله آن از منظومه شمسی ۱۸۵ سال نوری برآورد می‌شود.

در رده‌بندی ستاره‌ای این ستاره متعلق به رده طیفی B8 V است. این به آن معناست که با یک کوتوله سفید – آبی طرف هستیم. بتا-میزان یک چرخنده بسیار سریع است، مقدار مؤلفه افقی سرعت چرخش آن ۲۵۰ کیلومتر در هر ثانیه است. شعاع این ستاره ۴٫۹ برابر خورشید و درخشندگی آن ۱۳۰ برابر خورشید تخمین زده می‌شود.

نام خاص این ستاره «الزُبَانَی الشَمَالِی» است. این نام عربی به معنی «پنجه شمالی» یا «چنگال شمالی» است. نام لاتین آن Lanx Borealis به معنی معیار یا مقیاسِ، شمالی است.

بتا – میزان به عنوان یک ستاره تکی شناخته‌شده است اما با این حال یک تغییر منظم در درخشندگی آن (۰٫۰۳ قدر) مشاهده‌شده که احتمال وجود یک همدم را برای آن افزایش می‌دهد.

 آلفا – میزان (Alpha Librae)

آلفا – میزان (α Librae) دومین ستاره از نظر روشنایی در صورت فلکی میزان است. آلفا-میزان یک سیستم ستاره‌ای چندتایی است که دو جزء درخشان‌تر آن یک سیستم دوتایی را تشکیل می‌دهند. این سیستم دوتایی دارای یک حرکت مخصوص است که احتمالاً آن را به گروهی از ستاره‌ها موسوم به گروه متحرک کاسترو مرتبط می‌سازد. این دسته از ستاره‌ها احتمالاً در ۲۰۰ میلیون سال پیش یک منشأ مشترک داشته‌اند.

آلفا-میزان در نزدیکی خط گرفت قرارگرفته است و اختفای آن با ماه و گه‌ها سیارات روی می‌دهد. اختفای سیاره‌ای بعدی با این ستاره توسط عطارد و در ۲۰۵۲ روی می‌دهد.

نام خاص این ستاره «الزُبَانَی الجَنُوبِی» (Zubenelgenubi) است. معنی آن چنگ یا پنجه جنوبی است. گاهی این ستاره را با نام‌های Kiffa Australis و یا Elkhiffa Australi نیز می‌شناسند که لاتین شده از عربی به معنی کَفه (ترازو) جنوبی است.

آلفا ۱–میزان، جز کم‌نورتر سیستم دوتایی اشاره‌شده است. قدر ظاهری آن ۵٫۱۵۳ است. این ستاره یک ستاره دوتایی از نوع طیف‌سنجی است که دوره تناوبان ۵۸۷۰ روز است. همدم آن در فاصله ۰٫۳۸۳ ثانیه قوسی (در حدود ۱۰ واحد نجومی) قرارگرفته؛ این سیستم از رده طیفی F4 است و در فاصله ۷۴٫۹ سال نوری از ما قرار دارد.

آلفا ۲-میزان قدر ظاهری ۲٫۷۴۱ دارد. این ستاره نیز یک سیستم دوتایی اسپکتروسکپی است، فاصله آن از آلفا ۱-میزان ۵۴۰۰ واحد نجومی است. رده طیفی آن نیز A3 است و در فاصله ۷۵٫۸ سال نوی از خورشید قرار دارد.

ستاره KU Librae باید جزء پنجم در سیستم ستاره‌ای آلفا-میزان باشد. جدایی آن از بقیه مجموعه ۲٫۶ درجه است. این ستاره حرکت مخصوص مشابه دیگر اجزای این سیستم دارد، با این حال در حدود یک پارسک دورتر قرار دارد و این به اندازه کافی است تا از نظر گرانشی به ستاره‌ای دیگر وابسته شود.

سیگما میزان (Sigma Librae)

سیگما میزان (σ Librae) یک ستاره از نوع غول سرخ با رده طیفی M3/M4 III است. قدر ظاهری آن ۳٫۲۹ و فاصله‌اش از خورشید تقریباً ۲۸۸ سال نوری است. نام سنتی این ستاره در لاتین Brachium به معنی بازو است. همچنین گاهی با نام Cornu به معنی شاخ از آن یادشده است.

سیگما-میزان قبلاً به عنوان گامای- عقرب شناخته می‌شد تا اینکه در ۱۹۳۰ میلادی اتحادیه نجوم آن را به سیگما-میزان تغییر داد.

این ستاره یک ستاره متغیر نیمه منظم است. یک تپش با دوره ۲۰ روزه و تغییرات قدر در حدود ۰٫۱۰ تا ۰٫۱۵ در یک بازه زمانی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ای برای هر ۲٫۵ تا ۳ ساعت.

Methuselah – HD 140283

 

قدیمی‌ترین ستاره‌ای است که تا به امروز شناخته‌ایم. این ستاره احتمالاً زمانی کوتاهی بعد از بیگ بنگ به وجود آمده است.

این ستاره یک زیر غول محسوب می‌شود که فلزیت کمی دارد و به طور کامل از هیدروژن و هلیوم تشکیل‌شده، مقدار آهن در آن کمتر از ۱ درصد مقدار آهن در خورشید است.

دانشمندان سن این ستاره را ۱۴٫۴۶ میلیارد سال تخمین زده‌اند و این در حالی است که عمر جهان را ۱۳٫۷ میلیارد سال برآورد کرده‌اند. این تضاد! به دلیل عدم قطعیت در محاسبات است. با این حال این ستاره به طور قطع از زمان آغاز جهان وجود داشته و قدیمی‌ترین ستاره عالم است. (تا آنجا که می‌دانیم)

HD 140283 دارای قدر ظاهری ۷٫۲۲۳ و فاصله ۱۹۰٫۱ سال نوری از خورشید است.

نام خاص این ستاره؛ Methuselah، متوشالح یا مَتْوشَلَخ (به عبری מְתוּשֶׁלַח) است. متوشالح جد حضرت نوح است. بر اساس عهد عتیق، طوفان نوح هم‌زمان با مرگ متوشالح بوده است. همچنین در عهد عتیق اشاره‌شده او در سن ۹۶۹ سالگی فوت کرده است و بیشترین عمر را در بین شخصیت‌های کتاب تورات دارد. از این رو نام خاص این ستاره را متوشالح گذاشته اند. این نام را همچنین بر روی قدیمی ترین درخت روی زمین نیز گذاشته اند.

اوپسیلون میزان (Upsilon Librae)

اوپسیلون میزان، دارای رده طیفی K3III است و به آن معناست که با یک غول نارنجی طرف هستیم. این ستاره یک سیستم چندگانه ستاره است. قدر ظاهری آن ۳٫۶۰ است و در فاصله ۱۹۵ سال نوری از خورشید قرار دارد.

تاو میزان (Tau Librae)

تاو-میزان یک کوتوله آبی-سفید است با رده طیفی B2.5V است. قدر ظاهری آن ۳٫۶۶ و فاصله‌اش از خورشید ۴۵۵ سال نوری برآورد می‌شود. این ستاره ۳٫۲ برابر خورشید است.

گاما میزان (Gamma Librae)

گاما-میزان، یک غول نارنجی متعلق به رده طیفی K0 III است. قدر ظاهری آن ۳٫۹۱ و فاصله‌اش از خورشید ۱۵۲ سال نوری است. جرم این ستاره ۲٫۱۵ برابر خورشید و درخشندگی آن ۷۱ بار بیشتر از خورشید است.

تتا میزان (Theta Librae)

تتا-میزان، یک غول نارنجی رنگ از رده طیفی K0 III است. قدر ظاهری آن ۴٫۱۳۶ و فاصله‌اش از خورشید ۱۶۳ سال نوری است. جرم این ستاره ۸۵ درصد بیشتر از خورشید و درخشندگی آن ۳۵ بار بیشتر از آن است.

آیوتا میزان (Iota Librae)

آیوتا-میزان در رده‌بندی ستاره در رده‌ی B9IVpSi قرار می‌گیرد. قدر ظاهری آن ۴٫۵۴ است. این سیستم ستاره از دو جزء آیوتا ۱-میزان و آیوتا ۲-میزان تشکیل‌شده است.

آیوتا ۱-میزان یک جفت متشکل از یک زیر غول B9 و یک ستاره کوتوله است که در فاصله ۳۳۷ سال نوری قرارگرفته.

آیوتا ۲-میزان یک ستاره کوتوله با رده طیفی A3 است که در فاصله ۲۴۰ سال نوری قرارگرفته است.

دلتا میزان (Delta Librae)

دلتا میزان، متعلق به رده طیفی B9.5V و یک ستاره رشته اصلی؛ با رنگ آبی-سفید است. قدر ظاهری آن ۴٫۴۳ و فاصله‌اش از خورشید تقریباً ۳۰۰ سال نوری است. این ستاره از دسته متغیرهای گرفتی است. دوره تناوب آن ۲٫۳۲۷۲ روز و تغییرات قدر آن از ۴٫۴۳ تا ۵٫۸۱ است.

۴۸ میزان (۴۸ Librae)

۴۸ میزان یا FX-میزان (FX Librae)، یک ابر غول آبی که تغییرات نامنظمی در درخشندگی را نشان می‌دهد. این تغیر درخشندگی نتیجه سرعت چرخش بالا و غیرطبیعی آن است. در نتیجه این چرخش سریع گاز ستاره در نواحی استوایی آن شروع به خروج می‌کند و یک دیسک استوایی در اطراف ستاره تشکیل می‌دهد.

۴۸ میزان، یکی از سریع‌ترین ستاره‌هایی چرخنده‌ای است که می‌شناسیم. بزرگی تصویر افقی بردار سرعت چرخش آن معادل ۴۰۰ کیلومتر در ثانیه است. (projected rotational velocity)

این ستاره در رده طیفی B8Ia/Iab قرار دارد. قدر ظاهری آن ۴٫۹۴ و در فاصله ۵۱۵ سال نوری از ما قرار دارد. این ستاره ۵٫۸ برابر خورشید جرم و ۳٫۳ برابر آن شعاع دارد، درخشندگی آن نیز ۹۶۵ بار بیشتر از خورشید است.

Gliese 581 (HO Librae)

HO-میزان یک کوتوله سرخ از رده طیفی M3V است. قدر ظاهریان بین ۱۰٫۵۶ و ۱۰٫۵۸ تغییر می‌کند و ۲۰٫۳ سال نوری از ما فاصله دارد.

این ستاره ۸۹ مین ستاره از نظر نزدیکی به خورشید است. این ستاره تنها یک‌سوم خورشید جرم و ۰٫۲ درصد آن درخشندگی بصری دارد. HO-میزان در ۲ درجه‌ای شمال درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی، بتا-میزان قرار رفته است.

این ستاره به عنوان یک متغیر از نوع BY Draconis شناخته می‌شود. این نوع متغیرها معمولاً از رده‌های طیفی K و M در رشته اصلی هستند. تغییرات درخشندگی در آن‌ها نتیجه چرخش ستاره به همراه وجود لکه است.

HO-میزان یا Gliese 581 دارای یک منظومه سیاره‌ای است. این منظومه حداقل سه سیاره و احتمالاً ۶ سیاره دارد. اولین سیاره در این منظومه فراخورشیدی به نام Gliese 581 c در سال ۲۰۰۷ کشف شد.

۲۳ میزان (۲۳ Librae)

۲۳-میزان، یک کوتوله زرد از رده G5 V است. این ستاره دارای قدر ظاهری ۶٫۴۵ و فاصله ۸۵ سال نوری از زمین است. ۲۳-میزان یک ستاره دیگر در صورت‌فلکی میزان است که دارای منظومه سیاره‌ای با حداقل دو سیاره تأییدشده است. اولین سیاره این منظومه ۲۳ Librae b در سال ۱۹۹۹ و سیاره دوم در سال ۲۰۰۹ شناسایی شد.

HD 141937

این ستاره نیز یک کوتوله زرد از رده طیفی G2/G3 V است. یک سیاره تأییدشده نیز در مدار دارد که یک سیاره بزرگ و پرجرمِ گازی است. جرم این ستاره تقریباً برابر خورشید است، اما شعاعان کمی بزرگ‌تر از خورشید است. قدر ظاهری آن ۷٫۲۵ و فاصله‌اش از زمین ۱۰۹ سال نوری است.

Gliese 570 (33 G. Librae)

این ستاره یک سیستم ستاره‌ای سه‌گانه است. این ستاره در فاصله تقریبی ۱۹ سال نوری در جنوب غربی صورت فلکی میزان، قرار دارد. این ستاره در جنوب غربی آلفا-میزان و شمال غرب سیگما-میزان قرار دارد.

جزء اصلی این سیستم یک کوتوله نارنجی از رده طیفی K4V و قدر ظاهری ۶٫۷۹ است. کوچک‌تر و کم جرم‌تر از خورشید است و تنها ۱۵٫۶ درصد از درخشندگی خورشیدی را دارد؛ اما آن را به عنوان یکی از منابع اشعه ایکس می‌شناسیم.

جزء دیگر این سیستم یکی ستاره دوتایی متشکل از دو کوتوله قرمز است. هر دو جزء این سیست تابش اشعه ایکس دارند.

جزء سوم سیستم یک کوتوله قهوه‌ای با رده طیفی T7V که در سال ۲۰۰۱ کشف شد. این یکی از نزدیک‌ترین کوتوله‌های قهوه‌ای است که می‌شناسیم. جرم این کوتوله قهوه‌ای ۵۰ بار بیشتر از مشتری است.

 

اجرام عمق آسمان در میزان

NGC 5792

NGC 5792 یک کهکشان مارپیچیِ میله‌ای در صورت‌فلکی میزان است. قدر ظاهری مرئی آن ۱۲٫۱ و تقریباً ۸۳ میلیون سال نوری از خورشید فاصله دارد.

NGC 5890

NGC 5890 یک کهکشان عدسی شکل است. این کهکشان در سال ۱۷۸۵ کشف شد. قدر ظاهری آن ۱۴ است.

NGC 5897

NGC 5897 یک خوشه کروی نسبتاً بزرگ در صورت فلکی میزان است. قدر آن ۹ است و در فاصله ۴۰,۰۰۰ سال نوری از منظومه شمسی قرار دارد.

NGC 5885

این جرم نیز یک کهکشان میله‌ای مارپیچی است. قدر ظاهری آن ۱۱٫۸ است. این کهکشان در سال ۱۷۸۴ توسط ویلیام هرشل کشف‌شده است.

 

 

منبع، منبع۲، منبع عکس، منبع عکس، منبع عکس، منبع عکس،