ابر ماه گرفتگی مهر ماه ۱۳۹۴ (به همراه زمان های مهم ماه گرفتگی برای مراکز استان ها)

۶ مهرماه سال جاری باری دیگر شاهد یکی از رویدادهای دوست داشتنی در آسمان خواهیم بود. در این روز، زمین بین خورشید و ماه قرار خواهد گرفت و مانع از رسیدن نور به سطح ماه خواهد شد. به این پدیده اصطلاحا ماه گرفتگی یا خسوف می گویند. قبل از اینکه به بررسی زمان و مکان های مناسب برای رصد این پدیده بپردازیم، خوب است اندکی در مورد خود ماه گرفتگی صحبت کنیم.

بخش جالب قضیه اینجاست که اکثر مردم فکر می کنند اگر زمین در بین ماه و خورشید قرار بگیرد، دیگر نوری به ماه نمی رسد و  ماه در آسمان دیده نمی‌شود و یا بسیار تاریک به نظر برسد. شاید شما تا بحال ماه گرفتگی های دیگری را دیده اید؛ سوال من از شما این است که ماه را در هنگام خسوف چه رنگی دیده اید؟ مسلما رنگ‌هایی که شما در پاسخ این سوال مطرح خواهید کرد بین رنگ های قرمزِ روشن و قرمزِ تیره خواهد بود. اما چرا در خلال ماه گرفتگی کامل، در حالی که انتظار می رود ماه تیره و یا تاریک بنظر برسد، سطح ماه قرمز رنگ می شود؟

جواب این سوال را می توان با کمک شکل زیر پاسخ داد. همانطور که در شکل دیده می‌شود در موقع ماه گرفتگی جو زمین همانند یک عدسی خیلی بزرگ عمل می کند و نور خورشیدی که به جو زمین برخورد می کند، می‌شکند و مسیرش منحرف شده و به سمت کره ماه می رود و به همین علت نور خیلی کمی در زمان خسوف به سطح ماه می رسد.

نمایشی گرافیکی از نحوه شکست نور خورشید در جو زمین و رسیدن آن به سطح ماه

شاید برایتان جای سوال باشد حال که نور خورشید به جو زمین می خورد و شکست پیدا می کند و به سطح ماه می رسد، چرا سطح ماه به رنگ قرمز تبدیل می شود و رنگ دیگری مثلا زرد یا آبی نمی شود؟

جواب این سوال را نیز می توان براحتی پاسخ داد! دقت کرده اید که در هنگام غروب خورشید، آسمان قرمز رنگ می شود؟! علتش این است که در هنگام غروب، نور خورشید از میان انبوهی از گرد و غبار نزدیک به سطح زمین عبور می کند تا به چشمان ما برسد، طول موج های کوتاه نور خورشید (نور آبی) توسط این گرد و غبار پراکنده شده و فقط نور قرمز که داری طول موج بلند است به چشمان ما می رسد و به همین علت ما آسمان را قرمز می بینیم و به همین دلیل هم طول موج های کوتاه نور خورشید پس از عبور ازجو زمین پراکندهشده و فقط طول موج های بلند نور خورشید به سطح ماه رسیده و ماه قرمز رنگ به نظر می رسد.

دلیلی که در بالا عنوان کرده ام شاید ساده بنظر برسد اما بسیار پیچیده و شگفت انگیز است. چرا که میزان گرد و غبار در جو نقاط بالایی و پایین زمین باعث می شود که در هر ماه گرفتی، رنگ قرمز ماه متفاوت باشد و از قرمز به سمت رنگ های تیره برود.هرچه گرد و غبار در نقاط بالایی و پایینی زمین بیشتر باشد باعث می شود نور بیشتری از خورشید جذب شود و نور کمتری به سطح ماه برسد، لذا ماه تیره تر بنظر خواهد رسید.

تعیین میزان رنگ خورشید در لحظه ماه گرفتگی کامل یکی از پروژه های مورد علاقه منجمان آماتور است. شاید جالب بنظر برسد اما تغییرات آب و هوایی نقش بسیار پر رنگی در زیبایی این پدیده دارد.

همانطور که می دانید فاصله ماه تا زمین همواره ثابت نیست و در کمترین فاصله خود با زمین حدود ۳۶۳ هزار کیلومتر فاصله دارد و در درورترین نقطه در فاصله ۴۰۵ هزار کیلومتری زمین قرار می گیرد. منطقی است که هر چه ماه به زمین نزدیک تر باشد، بزرگتر بنظر برسد. به همین علت ماه گرفتگی ۶ مهر ماه سال جاری کمی متفاوت تر از ماه گرفتگی های دیگر است. چرا که ماه در نزدیک ترین فاصله خود به زمین قرار گرفته و کمی بزرگتر به نظر می رسد.

اگر خبرگذاری ها را دنبال کرده باشید به آن اَبَر ماه گرفتگی می گویند. البته در دنیا به ماه خونین بزرگ (Super Blood Moon eclipse) هم مشهور است. امسال پس از حدود ۳۳ سال دوباره شاهد این پدیده خواهیم بود، یعنی در زمانی ماه گرفتگی رخ می دهد که ماه در نزدیکترین فاصله خود با زمین است. در حقیقت اَبَر ماه ها حدود ۱۴ درصد بزرگ تر و ۳۰ درصد روشن تر از ماه های کاملی است که در دورترین فاصله از زمین قرار گرفته است.

نمایشی گرافیکی از ماه گرفتگی

ماه گرفتگی ۶ مهر ماه یک ماه گرفتگی کلی است، یعنی ماه بطور کامل در سایه زمین قرار خواهد گرفت، اما برای ما ایرانی ها کل روند ماه گرفتگی قابل مشاهده نخواهد بود و مناطقه شرقی کشور شاهد یک ماه گرفتگی جزئی خواهند بود. اما ساکنان نیمه غربی ایران می توانند ماه را در زمان گرفت کلی آن نیز رصد کنند.

در ادامه زمان های مهم این ماه گرفتگی برای شهر های مختلف ایران ذکر شده است:

نقشه ماه گرفتگی کامل ۶ مهر ماه ۱۳۹۴

همانطور که در تصویر دیده می شود این ماه گرفتگی کامل در شرق قاره آسیا، اروپا، استرالیا و در آمریکا قابل مشاهده است.

نقشه ماه گرفتگی کامل ۶ مهر ماه ۱۳۹۴

در انتها توصیه می کنیم تماشای این ویدئو از رصد گروهی آوا استار برای تماشا و بررسی ماه گرفتگی ۱۹ آذر ۹۰ را از دست ندهید:

منابع:

شماره ۲۱۳ نشریه نواندیش، منبع زمان بندی ها timeanddate.com، منبع شعر نو در تصویر شاخص، منبع ویدئوی انیمیشنی ماه گرفتگی ۶ مهر (میانه مطلب)، منبع ویدئوی رصد آوا استار (انتهای مطلب)