قسمت ۲۱م دوره ابتدای نجوم | دنباله دارها از کجا و چگونه می آیند؟

در بخشی از قسمت قبلی دوره ابتدای نجوم، در مورد منشاء دنباله‌دارها صحبت کردیم و پاسخ کوتاه ما، کمربند کوئیپر و ابر اروت بود. همچنین در مورد امکان نابودی زمین توسط یک دنباله‌دار و چگونگی آن نیز صحبت کردیم و ویدئویی را تماشا کردیم.

اما بگذارید کمی دقیق‌تر شویم. کمربند کوئیپر یا ابر اورت چه هستند؟ تاریخچه کشف آنها چگونه است و چه چیزهایی در مورد آنها می‌دانیم؟ مدار یک دنباله‌دار چگونه است و آیا ثابت است؟ و امثال این سوالات.

اگر به پاسخ این سوالات در مورد این اجرام دوست‌داشتنی علاقمند هستید، در ادامه مطلب با علم بازار همراه باشید.

کمربند کویپر
اخترشناس هلندی تبار، جرارد کویپر بر پایهٔ مدار برخی از دنباله‌دارهای شناخته شده و وجود اجرامی مانند سیاره کوتوله پلوتو باور داشت که کمربندی از اجرام دنباله‌دار مانند در ورای مدار نپتون وجود دارند. ۲۰ سال پس از مرگ او نخستین جرم کمربند کوییپر در فاصله ۴۲ واحد نجومی از خورشید شناخته شد. این جرم به قطر ۲۴۰ کیلومتر با نام ۱۹۹۲QB۱ نامگذاری شد.

از آن زمان تا کنون بیش از ۸۰۰ جرم دیگر در کمربند کویپر یافته شده‌ است. گمان می‌رود حداقل ۳۵۰۰۰ قطعه یخ زده با قطری بیش از ۱۰۰ کیلومتر در این منطقه وجود داشته باشند و شاید ده‌ها بار بیش از این، اجرام کوچک‌تری در کمربند کوییپر پنهان از دید ما باشند. کل جرم موجود در کمربند کویپر باید چند صد برابر جرم موجود در کمربند سیارک‌ها که در میان مدار مریخ و مشتری است باشد.

از جمله اجسامی که در این کمربند هستند می‌توان اریس و پلوتو را نام برد.

ابر اورت
بر اساس نظریه یان هنریک اورت ستاره‌شناس هلندی، ابر اورت نام مکانی است که خیلی از  دنباله‌دارها از آن سرچشمه می‌گیرند.

یان هنریک اورت در سال ۱۳۲۹ خورشیدی (۱۹۵۰ میلادی) اعلام کرد به این علت که  دنباله‌دارها، از تمام جهات می‌آیند، پس باید از مکانی که دور منظومه شمسی را فراگرفته است سرچشمه گرفته باشند. نظریه «اورت» مورد قبول عده زیادی از ستاره‌شناسان قرار گرفت و پس از آن، این مکان «ابر اورت» نام‌گذاری شد.

ابر اورت در خارج کمربند کوییپر واقع شده و عرض آن از فاصله ۱۰۰ واحد نجومي از ما شروع شده و تا  ۱۰۰ هزار واحد نجومي ادامه دارد و از این رو آن سوی ابر اورت را باید میانه راه میان خورشید و نزدیک‌ترین ستاره‌ها به ما مثلاً خانواده آلفا قنطروس به حساب آورد. ابر اورت دربردارنده حدود ده تریلیون جرم فضایی است. ابر اورت كمربند كويپر را احاطه كرده است.

کمربند کوئیپر و ابر اروت

تغییر مدار دنباله‌دار

دنباله‌دارهای جدید از دورترین بخش‌های منظومه شمسی می‌آیند و بیشترشان فقط در مدت چند ماه خورشید را دور می‌زنند و سپس برمی‌گردند و گردش خود را در ورای پلوتو به انجام می‌رسانند. گردش آنها در مدارهایی بسیار پهن است و چندین هزار سال طول می‌کشد. برخلاف سیاره‌ها، دنباله‌دارها می‌توانند مدارخود را با مدارهای کاملاً جدید عوض کنند. آنها اجسامی با ثبات نیستند و هر گاه به سیاره‌ای بزرگ مانند مشتری بسیار نزدیک شوند، کشش گرانشی آن، مدار دنباله‌دار را عوض می‌کند. این حادثه برای دنباله‌دار هالی اتفاق افتاده و از این رو تکرار بازگشت آن بیشتر شده است.

منابع

منبع عکس، منبع عکس